De stille impact van hittestress: meer dan hijgen en productieverlies

Elke veehouder herkent het beeld van hijgende koeien op warme zomerse dagen. Het gevolg is een daling van melkgift en het onderuitgaan van het vetgehalte. Maar wat gebeurt er in een koe als de lichaamstemperatuur oploopt? En waarom heeft hittestress impact op korte termijn, maar is het ook schadelijk op de lange termijn?

Hittestress heeft op verschillende vlakken impact op een koe. In een wetenschappelijke proef (Garner et al., 2017) zijn koeien een korte periode (4 dagen) in klimaatkamers aan een hogere temperatuur en luchtvochtigheid blootgesteld; de THI lag in deze periode tussen 74 en 84.  

Hogere lichaamstemperatuur

De resultaten van het onderzoek laten zien dat verhoogde temperaturen en luchtvochtigheid een aantal fysiologische reacties veroorzaken. Zo stijgt de lichaamstemperatuur en blijft deze, ondanks afkoeling tijdens de nacht, hoog. De ademhalingsfrequentie neemt toe en koeien beginnen aanzienlijk meer te hijgen. Ook de huidtemperatuur van de flank, nek en uier neemt toe door het verwijden van de bloedvaten naar de huid (vasodilatatie).

Melkproductie daalt en vetgehalte zakt

Als een reactie op een hogere THI nemen de koeien minder voer op. In het onderzoek van Garner et al., 2017 daalde na 4 dagen met een hogere THI de voeropname met 48%. De melkproductie daalde zelfs met 53%. Dit komt deels door de lagere voeropname, maar ook door herverdeling van voedingsstoffen (Wheelock et al., 2010; Rhoads et al., 2009). In de melkklier is minder glucose beschikbaar en andere lichaamsprocessen krijgen prioriteit, bijvoorbeeld energie voor thermoregulatie. Door de verminderde voeropname is er minder energie beschikbaar en wordt er lichaamsvet afgebroken om energie te leveren. De niet-veresterde vetzuren (NEFA) in het bloed namen in de proef toe met 83%. Daarnaast nam in deze proef de hoeveelheid Plasma Ureum Stikstof (PUN) met 43% toe, wat een indicatie is dat er ook lichaamseiwit is afgebroken.

Toename prolactine

Door hittestress is er een verhoging van prolactine in het bloed. Dit hormoon is betrokken bij thermoregulatie en waterhuishouding en is tijdens de hoge THI-periode maar liefst 675% hoger. Het ondersteunt het behoud van extracellulaire vloeistof voor koeling via hijgen en zweten en speelt dus een belangrijke rol bij koeien in het aanpassen van het lichaam aan hittestress.

Meer staan: meer klauwproblemen

Een ander wetenschappelijk onderzoek, uitgevoerd in Nederland (Hut et al., 2022), laat zien dat ook het gedrag van koeien wordt beïnvloed door hittestress. In deze proef zijn gegevens verzameld van koeien op acht verschillende melkveebedrijven in een periode van vier jaar met in totaal 4.345 lactaties. Hieruit blijkt dat tijdens de heetste dagen de koeien met weidegang tot 58 minuten per dag meer staan in vergelijking met de koele periodes in het jaar. Koeien zonder weidegang staan op hete dagen tot 65 minuten meer dan in koele periodes in het jaar. Staan helpt koeien om meer lichaamsoppervlak te koelen. Ze houden met staan namelijk minder warmte vast dan wanneer ze liggen. Maar hierdoor neemt de belasting op de klauwen toe wat mogelijk leidt tot meer klauwproblemen (Cook et al., 2007; Cook & Nordlund, 2009; Sanders et al., 2009).

Lagere levensproductie volgende generatie

Hittestress heeft ook behoorlijke impact drachtige koeien. Wanneer een drachtige koe tijdens de droge periode hittestress ervaart, kan dit leiden tot een verminderde groei van de foetus en een slechtere functie van het immuunsysteem bij het kalf. Dit zal uiteindelijk resulteren in een lagere levensproductie wanneer het kalf is uitgegroeid tot een volwassen dier. Hittestress heeft dus niet alleen impact op de koe, maar het heeft ook nadelige gevolgen voor de volgende generatie.

Optimaliseren rantsoen

Het helemaal voorkomen van hittestress is bijna onmogelijk. Wel kun je een heel aantal maatregelen nemen om ervoor te zorgen dat de risico’s kleiner worden. Een van de mogelijkheden is het optimaliseren van het rantsoen. Door op tijd te beginnen met het voeren van pensbestendige vetten is het mogelijk om de energiedichtheid van het rantsoen te vergroten. Pensbestendige vetten leveren veel energie zonder dat ze de lichaamstemperatuur van de koe verhogen.

Verschillende wetenschappelijk onderzoeken tonen aan dat ook het voeren van levende gisten een gunstig effect heeft op het verminderen van negatieve gevolgen door hittestress (Perdomo et al., 2019; Salvati et al., 2015; Moallem et al., 2008). Levende gisten ondersteunen de pensfunctie, stabiliseren de vertering en bevorderen het algehele metabolisme.

Managementmaatregelen

Naast aanpassingen van het rantsoen kunnen gerichte managementmaatregelen ervoor zorgen dat de impact van hittestress vermindert:

• Vermijd stress tijdens perioden van hittestress
• Zorg voor voldoende fris water
• Zorg voor schaduwplekken bij het weiden
• Zorg in de stal voor voldoende ventilatie en benut mogelijkheden van koeling
• Pas het weidemanagement aan (’s avonds en ’s nachts weiden)
• Zorg voor een fris en smakelijk rantsoen: voer meerdere keren per dag en gebruik een broeiremmer bij het inkuilen, zoals Ecocool, om broei te voorkomen

Referenties

1. Cook, N.B., Mentink, R.L., Bennet, T.B., & Burgi, K. (2007). The effect of heat stress and lameness on time budgets of lactating dairy cows. Journal of Diary Science, 90(4), 1674-1682.
2. Cook, N.B., & Nordland, K.V. (2009). The influence of the environment on dairy cow behavior, claw health and herd lameness dynamics. The veterinary Journal, 179(3), 360-369.
3. Garner, J.B., Douglas, M., Wiliams, S.R.O., Wales, W.J., Marett, L.C., DiGiacomo, K., Leury, B.J., & Hayes, B.J. (2017). Responses of dairy cows to short-term heat stress in controlled-climate chambers. Animal Production Science, 57(7), 1233-1241.
4. Hou, Y., Zhang, L., Dong, R.Y., Liang, M.Y., Lu, Y., Sun, X.Q., & Zhao, X. (2021). Comparing responses of dairy cows to short-term and long-term heat stress in climate-controlled chambers. Journal of Diary Science, 104(2), 2346-2356.
5. Hut, P.R., Scheurwater, J., Van den Broek, J., & Hostens, M.M. (2022). Heat stress in a temperate climate leads to adapted sensor-based behavioral patterns of dairy cows. Journal of Dairy Science, 105(8), 6909-6922.
6. Sanders A.H., Shearer, J.K., & De Vries, A. (2009). Seasonal incidence of lameness and risk factors associated with thin soles, white line disease, ulcers, and sole punctures in dairy cattle. Journal of Diary Science, 92(7), 3165-3174.
7. Rhoads, M.L., Rhoads, R.P., VanBaale, M.J., Collier, R.J., Sanders, S.R., Weber, W.J., Crooker, B.A., & Baumgard, L.H. (2009). Effects of heat stress and plane of nutrition on lactating Holstein cows: I. Production, metabolism, and aspects of circulating somatotropin. Journal of Diary Science, 92(5), 1986-1997.
8. Wheelock, J.B., Rhoads, R.P., VanBaale, M.J., Sanders, S.R., & Baumgard, L.H. (2010). Effects of heat stress on energetic metabolism in lactating Holstein cows. Journal of Diary Science, 93(2), 644-655.
9. Perdomo, M.C., Marsola, R.S., Favoreto, M.G., Adesogan, A., Staples, C.R., Santos, J.E.P. (2019). Effects of feeding live yeast at 2 dosages on performance and feeding behavior of dairy cows under heat stress. Journal of Dairy Science, 103 (1), 325-339.
10. Salvati, G.G.S., Morais Júnior, N.N., Melo, A.C.S., Vilela, R.R., Cardoso, F.F., Aronovich, M., Pereira, R.A.N., Pereira, M.N. (2015) Response of lactating cows to live yeast supplementation during summer. Journal of Dairy Science, 98 (6), 4062-4073.
11. Moallem, U., Lehrer, H., Livshitz, L., Zachut, M., Yakoby, S. (2008). The effects of live yeast supplementation to dairy cows during the hot season on production, feed efficiency, and digestibility. Journal of Dairy Science, 92 (1) 343-351.